Archiwum kategorii: Historia

Od wieku szesnastego do dnia wczorajszego

Hołd Pruski w Zamościu

Dodaj komentarz

Po wybuchu wojny, na początku września 1939 r. „Hołd pruski” Jana Matejki – w ramach akcji ratowania najcenniejszych polskich dzieł sztuki – został przewieziony z Krakowa do Zamościa i ukryty w podziemiach kościoła św. Katarzyny. W drugiej połowie września hetmański gród został opanowany przez Armię Czerwoną. Do świątyni wdarli się sowieccy sołdaci i uszkodzili obraz, nie rozpoznając go jednak. Dzieło Jana Matejki pozostawało dalej w ukryciu w podziemiach kościoła. Na początku października 1939 roku – po układzie pomiędzy Niemcami i Sowietami – Zamość został zajęty przez nowego okupanta. Gdy po kilku tygodniach na trop obrazu wpadli Niemcy nie było już na co czekać, obraz przedstawia bowiem scenę gdy książę niemiecki Albrecht Hohenzollern klęczy przed polskim królem Zygmuntem I Stary. Gdyby dzieło Matejki wpadło w niemieckie ręce najpewniej spaliliby je ze złości i upokorzenia. Polacy, z narażeniem życia wywieźli obraz z powrotem do Krakowa. W akcje zaangażowani byli miedzy innymi burmistrz Michale Wazowski, ks. Wacław Staniszewski, kościelny Władysław Klimek. Obraz umieszczono wówczas w Muzeum Czapskich, gdzie doczekał końca wojny. Zaproszenie na wakacyjne wycieczki po idealnym mieście, zwiedzanie Zamościa z przewodnikiem jest wciąż aktualne tel 509 338 939, więcej https://przewodnikzamosc.pl/?page_id=746

Hołd pruski

Lato w Zamościu

Dodaj komentarz

Mamy piękne lato, to bardzo dobry czas na zwiedzanie Zamościa. Podczas wspólnej wycieczki zobaczymy Rynek Wielki wraz z ratuszem, dwa boczne Solny i Wodny, pospacerujemy alejkami zamojskiego parku, odwiedzimy zielone dziedzińce.

Wejdziemy także do szesnastowiecznej katedry, gdzie został pochowany hetman wielki koronn, założyciel Zamościa oraz Ordynacji Zamojskiej Jan Sariusz Zamoyski. Pójdziemy dosiedemnastowiecznej kaplicy relikwii, zobaczymy krypty gdzie spoczywają Ordynaci a także ich zony z największych polskich rodów arystokratycznych : Czartoryskich, Potockich, Tarnowskich, Ostrogskich czy Sapiehów. Po drodze wstąpimy do największego barokowego kościoła w Polsce OO. Franciszkanów, który powstał – przed wiekami – w miejscu dawnej giełdy, zejdziemy dwie kondygnacje w dół, gdzie przed wiekami kupcy przechowywali swoje drogocenne towary. Świątynia emanuje wielką przestrzenią wnętrza, pięknym wykończeniem szczytów górując nad miastem od jego wschodniej strony.

Warto także zwiedzić wnętrza Nadszańca, gdzie przewodnik przedstawi Państwu niezwykłą historię sztormów i prób zdobycia hetmańskiego grodu. Zobaczymy tam również kazamaty, trasę strzelecką? stare armaty, żołnierzy z czasów powstania Bohdana Chmielnickiego czy Potopu szwedzkiego. Jeśli wystarczy nam czasu, tzn wycieczka będzie wystarczająco dluga wejdziemy do podziemi ratusza, gdzie dawniej było więzienie, zobaczymy ogromną studnie i obejrzymy obrazy Perły Renesansu przedstawiające ją wiekami..

Podczas zwiedzania Zamościa z przewodnikiem zobaczymy również wiele innych interesujących miejsc i wejdziemy do zabytkowych budynków, które znajdują się od prawie 30 lat na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Po za tym czekają na nas jeszcze inne atrakcje Zamościa – telefon do przewodnika – 509 33 89 39 . A następnego dnia zorganizujemy wycieczkę na Roztocze, czyli do niezwykłej Krainy zielonych wzgórz oraz malowniczyvh dolin, w której czyste rzek płyną swym nurtem nurtem a czas znacznie wolniej…

Zamoyski i Zygmunt August

Dodaj komentarz

W bliskich okolicach urodzin założyciela Zamościa jeszcze krótki fragment z historii. Po powrocie Jana Zamoyskiego z Padwy podjął on służbę u ostatniego króla z dynastii Jagiellonów Zygmunta Augusta, pracował jako sekretarz królewski. Zamoyski zamieszkiwał w tym czasie w Krakowie, zajął się porządkowaniem archiwum królewskiego , poznawał stare prawa, konstytucje, z teoretyka prawa stawał się praktykiem. U Augusta rozpoczęła się wielka kariera Zamoyskiego, potem już łatwiej było zdobywać kolejne zaszczyty. Była szansa w przeszłości, że po bezpotomnej śmierci Zygmunta Augusta mógłby ktoś z potomków męskich ( nie chodzi zatem o Annę) przejąć tron i dynastia Jagiellonów dalej rządziłaby w Polsce. Działo się to w roku 1527 gdy król Zygmunt I Stary wraz z królową Boną wybrał się na polowanie do Puszczy Niepołomickiej. Aby łowy były bardziej atrakcyjne został wypuszczony z klatki niedźwiedź, który zaatakował konia na którym siedziała królowa. W wyniku tego zdarzenia doszło do wcześniejszego porodu, urodził się syn, któremu jeszcze za życia został ochrzczony i nadano imię Olbracht, jednak bardzo szybko zmarł i jest pochowany na Wawelu.. Jak potoczyłaby sie historia Polski gdyby Bona nie wybrała się na polowanie… 

Zamoyski na początku marca 2021

Jeszcze zagadka z jaką inną znaną postacią doby Renesansu, także absolwentem uczelni w Padwie Jan Zamoyski współpracował w Krakowie ( zresztą później również) ? Zapraszam na wycieczki – przewodnik po Zamościu https://przewodnikzamosc.pl/?page_id=746

Hetman Stanisław Żółkiewski w Muzeum Zamojskim

Dodaj komentarz

W związku z przypadającą w tym roku 400 rocznica śmierci Sejm rok 2020 ogłosił Rokiem hetmana Stanisława Żółkiewskiego.

W Muzeum Zamojskim właśnie została otwarta nowa wystawa poświęcona hetmanowi wielkiemu koronnemu Żółkiewskiemu.

W styczniu 1588 roku wraz z hetmanem Janem Zamoyskim walczył pod Byczyną, później w 1610 roku został zdobywcą Moskwy. Jak doszło do zajęcia stolicy Rosji ? W wyniku zwycięskiej bitwy hetmana pod Kłuszynem 4 lipca 1610 roku pokonane zostały wojska brata cara rosyjskiego kniazia Dymitra Szujskiego, a wojska Żółkiewskiego wkroczyły do Moskwy. Królewicz Władysław Waza został ogłoszony carem Rosji, lecz w Moskwie się nie pojawił, co stało się bezpośrednią przyczyną wybuchu powstania antypolskiego.

Następnie hetman Żółkiewski przywiódł byłych już władców Moskwy do Warszawy i dnia 29 października 1612 roku car Wasyl Szujski z braćmi złożyli na zamku królewskim w Warszawie hołd przed Zygmuntem III Wazą, klękając się przed polskim monarchą i całując go w dłoń. To wiekopomne wydarzenie uwiecznił na swym obrazie ” Hołd Ruski ” nasz narodowy malarz Jan Matejko. Niestety tego dzieła Matejki nie udało się uzyskać na czasową wystawę w Zamościu, obraz znajduje się w Muzeum Narodowym we Wrocławiu. Założyciel Żółkwi wielokrotnie bywał w Zamościu , służył przez wiele lat w wojsku hetmana Jan Zamoyskiego …ale o tym podczas zwiedzania Zamościa z przewodnikiem

Wystawa w Muzeum

Józef Franczak ps. „Laluś”

Dodaj komentarz
55 lat temu, 21 października 1963 roku, kiedy drzewa okryły się kolorami jesieni, a wpatrzeni w siebie zakochani spacerowali alejkami wyściełanymi kobiercem szeleszczących liści, tak blisko naszej ziemi, we wsi Majdan Kozic Górnych,  ciszę rozdarły serie z karabinów maszynowych.To swoją ostatnią, nierówną walkę toczył sierżant Józef Franczak „Laluś”, najdłużej ukrywający się Żołnierz Podziemia Antykomunistycznego, skutecznie wymykający się komunistycznym obławom przez 18 lat. 
Tego październikowego popołudnia, gdy nad pobliskich polach trwały ostatnie prace, a dym z ognisk unosił się nisko nad nimi, 45-letni „Laluś” odpierał ataki komunistycznych nikczemników z SB i MO .
Niezłomnego rówieśnika Niepodległej!, Żołnierza Wyklętego, esbecy zamordowali, a Jego ciało zbezcześcili pozbawiając głowy.
Głowę sierżanta „Lalusia” udało się odnaleźć dopiero w 2014 roku. Uroczyście pochowano ją obok pozostałych szczątków sierżanta Franczaka 26 marca 2015 roku. W uroczystościach uczestniczył syn „Lalusia”, Marek Franczak.
Cześć i Chwała Bohaterom!

Stanisław Żółkiewski zdobywca Moskwy

Dodaj komentarz

408 lat temu 9 X 1610 r., zwyciężywszy wcześniej Rosjan i Szwedów pod Kłuszynem polskie wojska dowodzone przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego zajęły Kreml. Warto wiedzieć, że Stanisław Żółkiewski był jednym z najdzielniejszych żołnierzy Jana Zamoyskiego. Zólkiewski, jako powinowaty kanclerza Zamoyskiego bywał w Zamościu, obserwując jak budowane jest idealne, renesansowe miasto, które było inspiracją dla ufundowania prze niego Żółkwi.

Stanisław Żółkiewski osobiście wkroczył na Kreml, gdzie oczekiwała go duma bojarska, wraz z hetmanem do Moskwy wkroczyło 4 tysiące polskich żołnierzy.

 Władysław IV, już jako dziecko mógł być władcą na Kremlu- bojarzy się zgadzali tylko jego ojciec Zygmunt III miał zbyt wygórowane ambicje, choć także lękał się o los małoletniego syna. Pamiętajmy jednakże, że Władysław Waza (król Polski od 1632 r.) aż do 1634 r. był „tytularnym” carem Rosji. Ważnym warunkiem przejęcia przez Polaków  w pełni  władzy na Kremlu  było  przejście Rosji na katolicyzm było szansą dla Moskali, a tak do dziś pozostają w kręgu zupełnie innej cywilizacji.

Żołnierz Wyklęty. Major Marian Pilarski „Jar” : ” Polak o łaskę nie prosi”

Dodaj komentarz

 

Marian Pilarski urodził się w roku 1902  w Pisarzowicach koło Krakowa, brał udział w obronie Lwowa i wojnie polsko -bolszewickiej 1920 r. We wrześniu 1939 roku walczył w bitwie pod Kockiem a następnie zaangażował się w ruch oporu na Zamojszczyźnie. Został komendantem placówki Armii Krajowej w Tyszowcach, bronił miejscową ludność przed Niemcami i UPA. Po wkroczeniu  w 1944 r.   Armii Czerwonej do Polski rozpoczął się komunistyczny terror. Marian Pilarski pseudonim „Jar” mianowany jednym z organizatorów antykomunistycznej organizacji Wolność i Niezawisłość na Ziemi Zamojskiej, a w 1946 dowódcą Inspektoratu Zamojskiego WiN i rezyduje w klasztorze Św. Antoniego w Radecznicy. Jedną z większych akcji  przeprowadzoną – 8 maja 1946 roku –  z rozkazu „Jara” było uwolnienie przez oddział Romana Szczura „Urszula” z zamojskiego więzienia ponad trzystu więźniów – w tym wielu żołnierzy AK. Komuniści ukrywają ten fakt, gdyż była  to ich wielka klęska i wstyd. W 1947 roku dochodzi do spotkania w Tyszowcach, w którym uczestniczy biskup lubelski Stefan Wyszyński i Żołnierze AK na czele z Marianem Pilarskim ( zdjęcie u góry z tego spotkania)

Na początku  1947 roku Major Pilarski  spotyka się oraz ustala szczegóły dalszych działań  z Inspektorem Inspektoratu Lubelskiego WiN Władysławem Siłą Nowickim „Stefan” i Komendantem Dywersji Bojowej, Cichociemnym  Hieronimem Dekutowskim „Zapora”  o którym więcej piszę w artykule –  Hieronim Dekutowski „Zapora” W roku 1948 „Jar” staje na czele tworzącego się II Inspektoratu Zamojskiego Armii Krajowej z siedzibą w klasztorze Ojców Bernardynów w Radecznicy. Zadaniem Inspektoratu i ogólnie podziemia antykomunistycznego było odzyskanie niepodległości, żołnierze organizowali  akcje dywersyjne, zajmowali się likwidacją szpicli czy szczególnie brutalnych funkcjonariuszy NKWD, UB, PPR czy MO. Inspektorat AK spodziewał się wybuchu wojny zachodu ze Związkiem Sowieckim, wówczas Żołnierze włączyliby się do walki z komunistami.

Marian Pilarski został aresztowany w kwietniu 1950 roku i osadzony w więzieniu w Zamościu a po kilku dniach przewieziony na Zamek do Lublina. Podawany wyrafinowanym torturom wreszcie wraz ze Stanisławem Biziorem „Eam” ( Komendant Lotnej Żandarmerii II Inspektoratu AK)  skazany przez Sąd Wojskowy na karę śmierci. Na pytanie prokuratora czy skorzysta z prawa łaski, „Jar” odpowiada: ” Polak o łaskę nie prosi” Komunistyczni oprawcy wykonali wyrok na Marianie Pilarskim i Stanisławie Biziorze  w dniu 4 marca 1952 roku. Innych żołnierzy a także ojców Bernardynów otrzymało wieloletnie wyroki Sądu Wojskowego, wielu z nich zginęło w więzieniu. Rok temu IPN Oddział  w Lublinie na cmentarzu przy ul. Unickiej dokonał ekshumacji szczątków. Po badaniach DNA  udało się w 100 % potwierdzić, iż znalezione szczątki należą do płk. Mariana Pilarskiego i kpt. Stanisław Biziora. 14 października 2017 r w bazylice Świętego Antoniego miał miejsce uroczysty, państwowy pogrzeb. W najbliższą niedzielę w 66  rocznicę ich śmierci w Radecznicy odbędą się uroczystości Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych :

75 rocznica Bitwy pod Lasowcami

Dodaj komentarz

W ramach prowadzonej w czasie II wojny światowej polityki Lebensraum, czyli wolnej przestrzeni życiowej – Niemcy  pierwszy okręg przesiedleńczy wyznaczyli  na Zamojskiej Ziemi a stolicą miał się stać Zamość. W związku z tym, że nasze piękne, żyzne tereny bardzo się okupantowi spodobały  doszło do wysiedleń miejscowej ludności oraz nasiedlenia na ich miejsce Niemców i ludności niemieckojęzycznej więcej – Wysiedlenia Zamojszczyzny . W odpowiedzi mieszkańcy Zamojszczyzny odpowiedzieli zbrojenie,  75 lat temu rozpoczęło się Powstanie Zamojskie – było to wiele bitew oraz różnych  akcji dywersyjnych  w  obronie pacyfikowanych mieszkańców zamojskich wsi. Do bardziej znanych starć Oddziałów z lasu  należą Bitwy pod Wojdą, Różą, Zaborecznem więcej – Bitwa pod Zaborecznem  .

Pomnik poległych żołnierzy i mieszkańców wsi Lasowce k Krasnobrodu  (zdjęcie ze strony Historykon.pl)

 Żołnierze Armii Krajowej, pod dowództwem porucznika Piotra Złomańca ps „Podlaski” walczyli także w  Bitwie pod Lasowcami, było to dokładnie 4 lutego 1943 r. , gdzie zginęło trzydziestu trzech Partyzantów oraz ośmiu mieszkańców wsi. Po zakończeniu wojny zostali oni pochowani na cmentarzu przy zamojskiej Rotundzie. Uroczystości związane z obchodami 75 rocznicy odbyły się dzisiaj pod pomnikiem poległych w tej bitwie.

Rodzina Ulmów – z pobliskiej Markowej – zapłaciła życiem za ratowanie Zydów

Dodaj komentarz

Premier Mateusz Morawiecki zaprosił na wizytę w Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej redaktorów, korespondentów zagranicznych mediów w Polsce. Spotkanie odbędzie się jutro 2 lutego 2018 r. Bohaterowie z Markowej – Polacy, w tym sześcioro kilkuletnich dzieci zostali zamordowani w 1944 r. przez Niemców za pomoc Żydom. Obecnie w Kościele toczy się proces beatyfikacyjny całej, bohaterskiej rodziny.

W czasie okupacji niemieckiej co najmniej 1600 Polaków z terenu jednego tylko województwa ( podkarpackiego) ukrywało ponad 2900 Żydów.  Niemcy zamordowali tam ok. 200 Polaków ratujących Żydów.

Markowa leży niedaleko Ziemi Zamojskiej, także w bliższych okolicach Zamościa wielu Polaków z narażeniem własnego życia pomagało Żydom. Przykładowo Aleksander i Teofila Bajakowie z Lipska Polesia, za pomoc udzieloną Jakubowi Grinerowi zostali uhonorowani medalem „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata”. Medalem tym uhonorowano również Franciszkę Walczyszyn z Kraczewa na Zamojszczyźnie. Ta odważna kobieta podczas wojny pomagała żydowskie rodzinie o nazwisku  Sohar, która uciekła z getta w Komarowie i ukrywała się w pobliżu Kraczewa .

Kolejna z odznaczonych rodzin to Cecylia i Maciej Brogowscy z Bełżca. W czasie II wojny światowej ocalili życie Irenie Sznycer, 5-letniej żydowskiej dziewczynce . Przez 3 lata ukrywali ją w swoim domu wiedząc, ze w każdej chwili sami mogą zostać zabici. Kiedy w pobliżu pojawiali się Niemcy, dziewczynkę chowano do piwnicy,  żeby  mała Irenka się nie bała zawsze towarzyszyło jej jedno z trojga dzieci Brogowskich…