Już u początków istnienia Zamościa kolegiata spełniała niezwykle istotne funkcje, była główną świątynią rodu Zamoyskich, przed ołtarzem Ordynaci składali przysięgę na wierność statutów Ordynacji, tutaj odbywały się najważniejsze nabożeństwa. W podziemiach katedry spoczywają osoby najbardziej zasłużone – na przestrzeni dziejów – dla miasta arkad, na czele z Ordynatami i łącznie z Kanclerzem i Hetmanem Wielkim Koronnym Janem Zamoyskim. Za jego życia kolegiata nie została wykończona, jednak kilka lat przed jego śmiercią miało miejsce erygowanie parafii kolegiackiej oraz odbyło się pierwsze nabożeństwo. Katedra to w istocie mały Zamość, jego piętnastokrotne pomniejszenie, znajdziemy w niej także wiele innych odniesień. Warto również zauważyć, że drogą z pałacu do katedry ( którą widzimy na zdjęciu_ – jeśli tylko przebywał w Zamościu – codziennie do świątyni na mszę św. zmierzał, a tu  widzimy go na pomniku hetman Zamoyski.                                                                                                                          Fundator tej świątyni bardzo pragnął by stałą stała się ona katedrą, jednakże  – tak to można określić – dopiero Bł. Jan Paweł II spełnił to pragnienie po 387 latach od śmierci kanclerza. Pomnik naszego Ojca Świętego stoi przed katedrą podczas zwiedzania Zamościa będziemy mieli okazję go zobaczyć….