Archiwa tagu: Dzieci Zamojszczyzny

77 rocznica utworzenia Armii Krajowej – Powstanie Zamojskie

Dodaj komentarz

Dokładnie 77 lat temu, 14 lutego 1942 roku na bazie Związku Walki Zbrojnej powstała Armia Krajowa, organizacja zbrojna walcząca o wolną Polskę, na Zamojszczyźnie AK walczyła w obronie wysiedlanej ludności. W powiecie zamojskim pierwsze, próbne wywózki miały miejsce już w listopadzie 1941 roku, natomiast masowa Pacyfikacja rozpoczęła się pod koniec listopada 1942 roku w gminie Skierbieszów i stopniowo objęła także sąsiednie powiaty : hrubieszowski, tomaszowski, biłgorajski. Niemcy wysiedlali miejscową ludność do obozów przejściowych w Zamościu I Zwierzyńcu, gdzie następowała selekcja. Silne, młode i zdrowe osoby trafiały na roboty do Niemiec, około 20 % mieszkańców przewożono do obozów zagłady w Oświęcimiu czy na Majdanek. Tysiące Dzieci Zamojszczyzny okupanci przewieźli do ośrodków zniemczenia tzw. Lebesborn-y zlokalizowane w Łodzi lub w samej Rzeszy . W Lebensborn-ach dzieci nie mogły mówić w języku ojczystym i musiały zapomnieć o swoich rodzicach i rodzinach.
Po kilku miesięcznym pobycie w tych ośrodkach dzieci przekazywane były do niemieckich rodzin, skąd po zakończonej wojnie zdecydowana ich większość już nigdy nie powróciła do swoich domów, Do zbrojnego oporu przystąpiły oddziały Armii Krajowej a także Batalionów Chłopskich (oraz znacznie mniej liczne oddziały AL), dochodziło do wielu bitew, wysadzeń torów i innych akcji dywersyjnych, Pierwsza bitwa ( czy też potyczka) miała miejsce już pod koniec Listopada 1942 roku , gdzie Pluton Armii Krajowej „Konrada” Edwarda Lachawca starł się nieopodal lasu cześnickiego z plutonem żandarmerii wracającym do Zamościa po wysiedleniu Wolicy Śniatyckiej. Do większej bitwy doszło 30 grudnia 1942 roku pod Wojdą gdzie oddział Batalionów Chłopskich dowodzony przez cichociemnego Jerzego Mara-Meyera „Visa” z Armii Krajowej stoczył zaciętą walkę z przeważającymi siłami wroga. W noc sylwestrową 1942 roku partyzanci AK oraz mniej liczne oddziały BCH przeprowadziły akcję dywersyjne pod nazwą Wieniec II, podczas których uderzono na stacje kolejowe, mosty, tory (…), przecięto także kabel łączący front wschodni z Berlinem

1 lutego 1943 roku miała miejsce Bitwa pod Zaborecznem, o której można przeczytać w artykule https://przewodnikzamosc.pl/?p=4744. Powstanie Zamojskie zakończyło się sukcesem, Niemcy wstrzymali pacyfikację zamojskich wsi, nie zrealizowali swych, zbrodniczych planów w całości, chociaż udało im się wysiedlić ponad 100 tysięcy mieszkańców Zamojszczyzny z czego jedną trzecią stanowiły dzieci. General Plan Ost zakładał jednak że wysiedlonych zostanie około 30 milinów Słowian w tym wiele milionów Polaków. Na szczęście klęska Niemiec w czasie wojny uniemożliwiła im realizację tych zamiarów – więcej informacji na te i inne tematy poznamy podczas wycieczek z przewodnikiem po Zamościu i Roztoczu – szczegóły na stronie – https://przewodnikzamosc.pl/?page_id=1129

Rotunda – Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny

1 odpowiedź

Dziś jest także dzień Pamięci tych, którzy odeszli, podczas wspólnego zwiedzania Zamościa odwiedzamy także Rotundę – Mauzoleum Martyrologii Zamojszczyzny.

Podczas II wojny światowej Niemcy stworzyli tu przejściowy obóz dla Polaków : inteligencji, ludzi związanych z ruchem oporu. Później, w roku 1942, obiekt ten stanowił także miejsce licznych, masowych egzekucji, Od listopada 1942 r. do sierpnia 1943 r. Rotunda pełniła funkcję obozu przesiedleńczego dla Polaków wysiedlanych z okolic Zamościa, Tomaszowa, Biłgoraja i Hrubieszowa

Oblicza się, że w latach 1940-1944 przez więzienie przeszło ok. 50 tys. ludzi. Znajdują się tutaj również groby ponad 45 tysięcy żołnierzy oraz partyzantów poległych w czasie okupacji niemieckiej na Ziemi Zamojskiej.

W tej dawnej działobitni znajdują się także Cele – Kaplice pamięci różnych grup , na przykład Sybiraków, Wołyniaków, Nauczycieli, Harcerzy. Szczególne miejsce to Kaplica Pamięci Dzieci Zamojszczyzny, która przypomina o wielkiej tragedii wielu tysięcy Dzieci zamordowanych i wywiezionych do Niemiec w czasie wojny

Listopadowe Zwiedzanie Zamościa – Katedra, Rotunda, Miejsca Pamięci…

Dodaj komentarz

Listopad to nostalgiczny, przywołujący pamięć o bohaterach naszej przeszłości miesiąc. W tym czasie zapraszam na szczególne zwiedzanie Zamościa z przewodnikiem. Na początku zapraszam do zamojskiej katedry, w jej kryptach  pochowani zostali Ordynaci Zamoyscy, oraz większość ich żon, pochodzących  z tak znamienitych rodów jak Czartoryscy, Poniatowscy, Potoccy, Tarnowscy, Sapieha, Ostrogscy, Działyńscy, Zółtowscy. W podziemiach  świątyni pochowani zostali także profesorowie Akademii Zamojskiej, biskupi z rodu Zamoyskich oraz stojący – od końca XVI wieku do końca wieku XX – na czele Kapituły Zamojskiej księża Infułaci. Na zdjęciu możemy zobaczyć trumny hetmana  Jana Zamoyskiego i jego syna kanclerza Tomasza Zamoyskiego, o nich jednak pisałem w wielu innych artykułach np: https://przewodnikzamosc.pl/?s=hetman+zamoyski. Niestety od kilkunastu lat nie można już wchodzić do krypt katedry, wyjątkowo jednak gdy większa grupa szczególnie o to poprosi, to teraz w listopadzie zorganizujemy zwiedzanie podziemi dawnej kolegiaty…

????????????????????????????????????

Pochówek ostatniego Ordynata Jana Zamoyskiego miał miejsce w roku 2002, niedługo po nim pochowane zostały ( po raz drugi) doczesne szczątki jego małżonki Róży, sprowadzone do Zamościa z warszawskich Powązek.

,roza

Róża Zamoyska z Żółtowskich nazywana Aniołem Dobroci, w czasie wojny była przewodniczącą Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Zwierzyńcu oraz opiekunką dzieci uwięzionych w tutejszym obozie przejściowym. Jakże często zwyciężała w sprawach wydawać by się mogło beznadziejnych, jak chociażby w przypadku Dzieci Zamojszczyzny, o czym piszę niżej. Zmarła tragicznie 40 lat temu – w październiku 1976 roku w Warszawie – podczas wypadku autobusu. W trzydziestą trzecią rocznicę wspólnego pożycia napisała do swego ukochanego męża Jana : „Kochany, będąc w tym dniu daleko, myślę, że umieliśmy zachować receptę naszej wspólnej miłości, niech ona trwa i w tym duchu piszę, jedyny mój. Twoja Rózia”. Rodzina Zamoyskich miała w czasie II wojny światowej  szczególne zasługi w ratowaniu Dzieci Zamojszczyzny. Dzięki Janowi, Róży a także innym mieszkańcom Zwierzyńca  uratowanych zostało, a konkretnie wyprowadzono  z obozu przesiedleńczego ponad czterystu pięćdziesięciu  najmłodszych mieszkańców Ziemi Zamojskiej. Dziećmi przez długi czas opiekowały się Róża wraz z paniami ze Zwierzyńca, a po zakończeniu wojny wróciły one do swych rodzin.

zamoyscy

Na zdjęciu Jan i Róża Zamoyscy ( wiele pamiątek możemy zobaczyć na Rotundzie)

Warto także zwiedzić Zamość i właśnie teraz zwrócić uwagę na pomniki  Armii Krajowej, Batalionów Chłopskich czy pamięci pomordowanych i wysiedlonych Dzieci Zamojszczyzny

W czasie tych smutnych dni listopadowych wspominamy naszych bohaterów, mogiły wielu odnajdziemy w południowej części miasta. Rotunda to dawna działobitnia, wybudowaną ją  jeszcze na początku XIX wieku,  miała ważne znacznie obronne.  Obecnie jest to  Muzeum Martyrologii Ludności Zamojszczyzny z czasów II wojny światowej, tutaj Niemcy zabili  około 8 tyś osób Polaków. Miejsce kaźni w dużej mierze dla inteligencji polskiej, duchowieństwa oraz kierownictwa i żołnierzy ruchu oporu. Pochowana tu również żołnierzy radzieckich a także Żydów

rotnd-aw-mgele-lad

 Rotunda – miejsce pamięci zamordowanych naszych rodaków, jakże często dziadków, babć czy wujków, to szczególny czas gdy wspominamy bliskich, jak również tych którzy walczyli, oddawali życie abyśmy my mogli żyć wolni.

W celach od III – XV znajdują się tablice, epitafia dla uczenia męczeńskiej śmierci Polaków, głównie mieszkańców Zamojskiej Ziemi. Do ofiar należą  jakże często nieletni harcerze,  a także nauczyciele, kupcy, rzemieślnicy, czy pojedyncze osoby, które nie mają swoich mogił i w poszczególnych celach postawione zostały pomnik ich pamięci.

Natomiast w ostatnich celach począwszy od XVI znajduje się wystawa „Ku przestrodze i pamięci 1939 -1944„. Możemy tam obejrzeć  tablice, plansze informacyjne, kopie dokumentów oraz materiałów archiwalnych, które przedstawiają historię Zamojszczyzny  i Zamościa w latach II wojny światowej

rotunda-zydzie-i-rosjPrzed wejściem i wokół Rotundy znajdują się groby osób walczących o wolność w czasie wojny obronnej Września 1939 r oraz z czasów Powstania Zamojskiego. rotun-z-tabic-w-mgle-krzyz

Dzieci Zamojszczyzny w Auschwitz

2 komentarze

czesi Kwoak 2

Na zdjęciu Czesia Kwoka, trafiła do niemieckiego obozu Auschwitz z Zamościa i została zabita zastrzykiem z fenolu 12 marca 1943 r.

„Gdy mnie resztkami łez żegnałaś Mamo
Nie umiałem Ci jeszcze powiedzieć słowa „Kocham”
Nie potrafiłem zapytać dlaczego
I z jakiego powodu stale było zimno
Dlaczego choć truchlało zbolałe małe serce
Siłą wyrwano z twoich rąk mą nadzieję…”
Maria Gmyz

Wczoraj obchodziiśmy rocznicę wyzwolenia niemieckiego obozu Auschwitz, w naszej pamięci pozostaną wśród innych Ofiar Dzieci Zamojszczyzny, które również trafiały  do tego obozu . Dzieci przemawiają wciąż do nas i mówią o strachu przed śmiercią „ubraną w niemiecki mundur”. Niemcy mieli wielokrotnie swoje własne  dzieci, ale to nie powstrzymało ich przed  mordowaniem najmłodszego pokolenia Polaków z Zamojszczyzny   W czasie II wojny  zginęło w obozach, transporcie.. tysiące dzieci pochodzących z powiatów: biłgorajskiego, hrubieszowskiego, tomaszowskiego, zamojskiego, w tym ponad tysiąc tych niewinnych istot poniosło męczeńska śmierć  w obozach Auschwitz i Birkenau,

dzici zamojsczynpodczas wysiedlenia

Dzieci Zamojszczyzny podczas wysiedlenia jednej z zamojskich wiosek.

Wiemy również o pojedynczych przypadkach dotrwania dzieci aż do dnia wyzwolenia z obozu, które miało miejsce dokładnie  70 lat temu Obóz przeżyła Anna Węcławik pochodząca ze Skierbieszowa, uwieziona w wieku 16 lat, natomiast wszyscy pozostali członkowie jej rodziny zginęli w Auschwitz.

„Chociaż serca mamy młode, to historię dobrze znamy.
Losy Dzieci Zamojszczyzny w swej pamięci zachowamy”

Bitwa pod Zaborecznem

Dodaj komentarz

Odbieranie_pl okBitwa pod Zaborecznem. Na zdjęciu widzimy Niemców odbierających dzieci polskim Matkom, wiele dzieci zginęło zamordowanych, na skutek chorób, koszmarnych warunków transportu, część została przekazana do germanizacji i nigdy nie wróciły do swoich domów. nawet nie wiedziały kim są. Powstanie Zamojskie było w dużej mierze odpowiedzią na te działania niemieckich żołnierzy, gestapo. Jest zatem rok czterdziesty trzeci, pierwszy dzień lutego. Plutony Batalionów Chłopskich wspierane przez oddziały Armii Krajowej posiadają broń, która pochodzi z walk wrześniowych, również ci sami żołnierze przygotowują się do walki. Partyzanci widzą zbliżający się niemiecki oddział rozpoznawczy, otwierają ogień, padają pierwsi zabici. Z uwagi na śnieżną zimę Niemcy przemieszczają się na saniach, konie jednak się płoszą i …za chwile przybiegają na polską stronę, Partyzanci są bardzo uradowani ze zdobytej broni, amunicji, natomiast żandarmeria niemiecka musi się wycofać .

Bitwa pod Zaborecznem trwa, jeden z niemieckich oficerów wyraźnie lekceważy sobie polskie leśne oddziały. Co chwile podchodzi do swoich żołnierzy i wskazuje im jak strzelać, popędza ich, nie zwracając uwagi na polskie pociski zakładają, że z tak dużej odległości kule nie będą się go imać.

szkolenie przed Bitwą

Szkolenie Oddziałów przed Bitwą pod Zaborecznem

Okazuje się jednak że partyzanci mają bardzo skuteczną broń tzw. flintę, czyli polski Ur, przechowywaną w skrzyni z napisem „broń optyczna”. Niestety polska strona posiada jedynie kilka pocisków do tej broni (o niezwykłej sile rażenia), pocisków jest dosyć!. ..Gdy zabity oficer trafia do szpitala w Tomaszowie Lubelskim, Niemcy twierdzą, że tego rodzaju broń może pochodzić tylko od …angielskich skoczków spadochronowych. Po południu Niemcy sprowadzają  posiłki w sile około 600 ludzi, używają także moździerzy. Szala zaczyna przechylać się na stronę hitlerowców. Okazuje się, że polscy żołnierze mają jeszcze jedną ukrytą broń, wykonany przez kowala ze wsi Polany Piotra Wojczuka ckm. Do akcji wkracza  „Kosynier” i dwóch innych żołnierzy, którzy zajmują pozycje bardzo blisko wojsk okupanta

Pacyfikacja Zamojszczyzny (w tym dzieci)

Dodaj komentarz

dzici zamoszcDziś, 27 listopada przypada rocznica rozpoczęcia pacyfikacji  i wysiedlenia Zamojszczyzny. W ciągu kilku miesięcy 1942 i 1943 r. Niemcy z około 300 wsi w naszym regionie wypędzili z domów ponad 100 tys. mieszkańców, w tym ponad 30 tys. dzieci  (stanowiły one zatem jedną trzecią wysiedlanej ludności), tysiące dzieci zginęło w obozach koncentracyjnych lub wycieńczenia i chorób w czasie transportu, tysiące nie wróciło z Niemiec do swych domów – zostały poddanie zniemczeniu. Zrozpaczonym rodzicom, rodzinom pomagało wielu zaangażowanych ludzi ze Zwierzyńca i okolic, w tym Jan i Róża Zamoyscy, ale o tej historii napiszę innym razem.  Czy ten plan odnośnie zamojskich dzieci udało się naszym agresorom zrealizować?. Na podstawie ostatnich relacji można stwierdzić, że nie do końca. W ostatnich latach czytałem opowieści byłych dzieci Zamojszczyzny, wychowywanych i żyjących w Niemczech, które po kilkudziesięciu latach dowiadywały się o swojej polskiej przeszłości, jedynym ich marzeniem po poznaniu prawdy, stawało się …ujrzenie Ojczyzny ich Ojców.

Wysiedlenia na Zamojszczyźnie były częścią General Plan Ost III Rzeszy, który miał być realizowany przez 20-30 lat ( w celu stworzenia dla Niemców strefy przesiedleńczej – Lebensraum ), a opracowywany był już przed rozpoczęciem wojny. Przewidywał on wysiedlenie milionów Słowian z krajów naszej części Europy. Plany niemieckie przewidywały wypędzenie ok. 150 tys. Polaków z blisko 700 miejscowości, w pierwszym etapie realizacji planu wschodniego.

Niemcy rozpoczęli realizacje planu  27 listopada 1942 r. w Skierbieszowie i okolicznych wsiach. Wypędzanym mieszkańcom pozwolono jedynie na zabranie ze sobą najbardziej osobistych rzeczy do 30 kilogramów oraz drobnej kwoty 20 zł. Okupanci rozdzielali rodziny, które spotkał tragiczny los – do innych obozów, w inne miejsca wywożono mężczyzn, kobiety i dzieci. Oczywiście Polacy nie przyglądali się biernie tej barbarzyńskiej, niemieckiej akcji, ale o tym Przewodnik Zamość napisze  innym razem.

Zwiedzanie Zamościa z przewodnikiem

Dodaj komentarz

ratusz nocamini

Spacer rozpoczynamy na naszym zamojskim Forum Romanum, posłuchamy opowieści o kupcach Ormiańskich sprowadzonych do miasta przez Założyciela miasta, oraz historii powstania renesansowych kamienic. Zapoznamy się także z koncepcją Miasta Idealnego Mistrzów włoskiego renesansu oraz jak została ona zrealizowana w praktycę ( nie tylko w Padwie Pólnocy ). Wejdziemy do Muzeum Zamojskiego i Sakralnego, zobaczymy wspaniałe eksponaty, portrety Ordynatów i Innych wielkich osób, posłuchamy o Ich ciekawych losach…

Na drodzę naszej wycieczki zobaczymy największe zabytki i atrakcje Zamościa.

Tu także szczegóły Zwiedzania  – zaprasza przewodnik po Zamościu – https://przewodnikzamosc.pl/?page_id=746 Tel. 509 338 939

Przechodzimy pod pomnik Jana Zamoyskiego gdzie posłuchamy opowieści o dziejach i osobowości  tego Męża Stanu, Hetmana i Kanclerza Wielkiego Koronnego,  niezwyciężonego Dowódcy, Mecenasa nauki, Założyciela Zamościa (…) i Ordynacji, Twórcy Kolegiaty i Akademii, Wybitnego Doktora Praw…więcej na spacerze

Posłuchamy  jak i czego nauczano w trzeciej w Rzeczpospolitej Uczelni Wyższej – Akademii Zamoyskiej, zobaczymy Jej mury, posłuchamy o tym  co wydarzyło się na dziedzińcu Akademii …

Zobaczymy Pałac Zamoyskich, lecz będziemy musili uważać na błakającego się w jego murach Ducha Katarzyny, która spowodowała, że wielu Ordynatów nie mieszkało w tej rezydencji  budując nowe pałace poza Zamościem…dlaczego tak się stało ?. Poza tym ciekawostka – uzyskamy odpowiedź na pytanie dlaczego Jan Zamoyski trzymał w swym gospodarstwie …wielbłądy ?.

Poznamy niezwykle barwną historię Bramy Lubelskiej Starej i dowiemy  czy  spełniła się zapowiedź Jana Zamoyskiego…

Dlaczego najwyższe dowództwo niemieckie interesowało się tak bardzo  podczas II wojny światowej kościołem Świętej Katarzyny ?

Będziemy mieli okazję podziwiać renesansowe piękno zamojskiej Katedry i Ideę Jej powstania, posłuchamy jak wielcy ludzie spoczywają w kryptach świątyni czy spełniło się jedno z największych pragnień Fundatora Kolegiaty ?

ryn w ok

Następnie przejdziemy obok Budynku Domu Centralnego i posłuchamy czym wyróżniała się Centralka – ponad wiek temu…oraz kto mieszkał i tworzył w tym budynku?

Kilka kroków dalej zobaczymy dom w którym mieszkał przez wiele lat największy polski Artysta – Muzyk, posłuchamy historii Jego życia, dowiemy się jak Zamość upamiętnił Tą wybitną Postać…

Zobaczymy kiedyś największą i jedną z najpiękniejszych świątym w I Rzeczypospolitej.

Kolejnym etapem naszej wycieczki jest Stara Brama Lwowska, tu posłuchamy histroii związanych z oblężeniem twierdzy , dowiemy się czy Zamość został kiedykolwiek zdobyty szturmem przez nieprzyjaciela , Jak doszło do powstania stołu szwedzkiego ? …zapraszam na wycieczkę.

Synagoga, żydowska mykwa to pamiątki po zamojskich Żydach, mieszkających w Mieście Arkad przez kilka wieków, posłuchamy kilka słów o ich życiu…

Proponuję także odwiedzenie zamojskiej Rotundy, Muzeum Martyrologii Zamojszczyzny , poznamy tam smutny los Dzieci Zamojszczyny, historię Powstania Zamojskiego. Tymczasem jestesmy już w czasach po drugiej wojnie światowej …jaka historia wiąże się z garncem poziomek?

Serdecznie zapraszam na wycieczkę.